Íslensk málnefnd varð 50 ára 30. júlí 2014. Guðrún Kvaran, formaður Íslenskrar málnefndar, skrifaði grein í Morgunblaðið 30. júlí um sögu nefndarinnar. Greinin er birt hér fyrir neðan:
„„30. júlí telst stofndagur Íslenskrar málnefndar en þann dag fyrir 50 árum undirritaði þáverandi menntamálaráðherra, Gylfi Þ. Gíslason, eftirfarandi bréf: ,,Með vísun til bréfs orðabókarnefndar Háskólans, dags. 17. marz 1962, er nefndinni hér með tjáð, að ráðuneytið hefur ákveðið að setja á stofn málnefnd …“.
Orðabókarnefndin var í raun yfirstjórn Orðabókar Háskólans sem sett var á laggirnar 1946. Henni var með fé á fjárlögum falið að sjá um útgáfu nýyrða 1952. Talsvert verk var að halda utan um nýyrðastarfið og útgáfu nýyrðasafna og þar kom að ný nefnd varð til 1962, svokölluð Nýyrðanefnd. Fyrir nefndinni fór Halldór Halldórsson prófessor. Mikið var leitað til nefndarinnar um val á nýjum orðum og myndun þeirra en ekki síður um almennar leiðbeiningar um vandað íslenskt mál.
Nýyrðanefndin sendi í nafni Orðabókarnefndarinnar menntamálaráðuneytinu bréf 17. mars 1962 sem ráðuneytið vitnar í hér að fram. Í því komu fram tillögur að stofnun Íslenskrar málnefndar og að þeim verkefnum sem nefndin skyldi annast. Af svari ráðuneytisins sést að það féllst á tillögurnar og Íslensk málnefnd var stofnuð.
1. janúar 1985 tóku gildi lög um Íslenska málnefnd. Þar kom m.a. fram að sett yrði á laggirnar Íslensk málstöð sem rekin skyldi af Íslenskri málnefnd og Háskóla Íslands í sameiningu. Reglugerð um Íslenska málnefnd og Íslenska málstöð var sett í menntamálaráðuneytinu í mars 1987. Þar kom fram að Málstöðin væri skrifstofa Íslenskrar málnefndar en hún gat einnig fengist við hagnýtar rannsóknir í samvinnu við aðra. Hún átti m.a. að kynna sér þróun íðorðabanka erlendis og undirbúa slíkan banka hérlendis og annast fræðslustarf fyrir hönd Íslenskrar málnefndar. Sá orðabanki er nú í höndum málræktarsviðs Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. Fyrsti forstöðumaður Íslenskrar málstöðvar var Baldur Jónsson prófessor.
Prófessorarnir Halldór Halldórsson og Baldur Jónsson tóku saman afmælisrit þegar Málnefndin varð 25 ára og kom það út 1993 undir heitinu „Íslensk málnefnd 1964–1989″. Áhugasömum er bent á ritið sem lýsir mun ýtarlegar því sem hér var rétt hægt að drepa á.
Árið 1989 var lögum um Íslenska málnefnd breytt og öðluðust ný lög gildi 1. janúar 1990. Meginbreytingin fólst í því að fulltrúum í nefndinni var fjölgað í fimmtán og skipaði menntamálaráðherra í nefndina. Níu þeirra voru tilnefndir af tilgreindum skólum, stofnunum og félagasamtökum sem tengjast ræktun og meðferð íslensks máls og þrír til viðbótar sem ráðherra skyldi velja frá öðrum stofnunum, og átti að minnsta kosti einn þeirra að vera úr hópi íðorðafólks. Háskólaráð, heimspekideild Háskóla Íslands og Orðabók Háskólans skipuðu hver sinn fulltrúa og ráðherra skipaði formann og varaformann úr þeirra hópi. Þessir þrír fulltrúar skyldu eiga sæti í stjórn Íslenskrar málnefndar og tveir til viðbótar valdir af Málnefndinni sjálfri. Íslensk málstöð var eftir sem áður skrifstofa Íslenskrar málnefndar.
Árið 2006 varð mikil breyting á Íslenskri málnefnd og Íslenskri málstöð. Málstöðin var sameinuð fjórum öðrum stofnunum sem tengdust íslenskum fræðum og fékk hin nýja stofnun heitið Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. Íslensk málnefnd féll þá undir lög um hina nýju stofnun, en meginþorri verkefna Íslenskrar málstöðvar fluttist yfir á málræktarsvið hinnar nýju stofnunar. Verkefni Íslenskrar málnefndar breyttust umtalsvert. Hin nýju verkefni fólust í því að veita stjórnvöldum ráðgjöf um málefni íslenskrar tungu og gera tillögur til menntamálaráðherra um málstefnu, auk þess sem henni var ætlað að álykta árlega um stöðu íslenskrar tungu. Tekið var fram að nefndin gæti átt frumkvæði að ábendingum um það sem vel er gert og það sem betur mætti fara við meðferð íslenskrar tungu á opinberum vettvangi. Að lokum skyldi Málnefndin semja íslenskar ritreglur sem gilda eiga meðal annars um stafsetningarkennslu í skólum.
Málnefndin tók þegar að vinna að þeim verkefnum sem henni voru falin í nýjum lögum. Vinna við að semja tillögur að íslenskri málstefnu hófst fljótlega og fór nokkur tími í að velja þau svið þjóðlífsins sem mest ástæða væri til að kanna. Þau urðu að lokum ellefu. Gögnum var safnað og ellefu málþing voru haldin til þess að hvert svið fengi verðuga umfjöllun. Vel þótti takast til og voru tillögurnar afhentar menntamálaráðherra og kynntar á degi íslenskrar tungu 2008. Alþingi fjallaði um tillögurnar og 12. mars 2009 samþykkti það opinbera íslenska málstefnu. Menntamálaráðuneyti var falið að sjá um að málstefnunni yrði framfylgt og vinnur það að því í samvinnu við Íslenska málnefnd.
Fjölmargar tillögur um bætta stöðu íslenskrar tungu er að finna í bæklingnum ,,Íslenska til alls“ þar sem málstefnan er kynnt.
Í tengslum við árlegt málræktarþing Málnefndarinnar hefur ályktun um stöðu íslenskrar tungu verið kynnt. Í hvert sinn hefur það svið verið til umfjöllunar sem Málnefndinni hefur þótt mikilvægt að beina augun almennings að. Að mörgu er enn að hyggja en markmið íslenskrar málstefnu er ,,að tryggja að íslenska verði notuð á öllum sviðum íslensks samfélags“.“
Nánar má lesa um sögu málnefndarinnar fyrstu 25 árin í ritinu Íslensk málnefnd 1964–1989.
